Inscendentie

& Inscendente kunst

transcenderen: van trans “over, voorbij” + scandere “klimmen”; van PIE *skand
= springen, klimmen

transcendentie = overstijging; bovenzinnelijk bewustzijn;

inscendentie = het proces van in de wereld klimmen, in de volle menselijke ervaring; volledige participatie

Op veel terreinen wordt transcendentie gezien als het ultieme doel, een gewenste staat van zijn, zij het door het overstijgen van het “ego” of door het overstijgen van lichamelijke of materiële beperkingen.
Religieuze volgers, spirituele zoekers, transhumanisten, fans van virtuele realiteit en “the metaverse”, … ze zijn allemaal op zoek naar een vorm van transcendentie, d.w.z. een vlucht.
Dit is erg problematisch aangezien transcenderen niet de vele wereldproblemen in beschouwing neemt of aanpakt, integendeel, het zorgt voor innerlijke verdeeldheid en cultiveert terugtrekking en passiviteit.

(c) Alex Grey

Transcendente kunst heeft zekere haar verdiensten.
Echter, het is veelal een mix van fantasie, beleefde ervaring en vrije aannames. Het creëert doorgaans afstand voor de kijker omdat de beelden moeilijk te vatten of te bereiken zijn.
Omdat een transcendente afbeelding niet direct toegankelijk is kan die gemakkelijk vervallen in een soort artificieel werk van science fiction, oppervlakkige strelingen voor het oog.

Transcendente kunst moet zeker niet verdwijnen, we willen enkel iets complementair maken met meer toegankelijke manieren van afbeelden.

Wanneer we inscenderen nemen we een stap terug of naar onder, keren we terug naar onze aangeboren natuur, onze pre-rationele kern.
Dit betekent een meer contextuele, intuïtieve benadering van het leven en onze omgeving, gegrond in de fysieke wereld (het lichaam en de omgeving).


Inscendentie zou wel eens onmisbaar kunnen zijn om de ecologische crisis, de klimaaturgentie en de crisis rond zingeving in het leven aan te pakken. 

Inscendente kunst beoogt om de kloof tussen het bewustzijn en de wereld + het lichaam te verkleinen of te dichten.

Afbeeldingen die een directheid, een levendigheid in zich dragen, zodat men bewogen wordt om erin mee te gaan en te participeren, mee te leven, mee te voelen, …
Tijdens het creatieve proces valt het onderscheid tussen onderwerp en voorwerp weg. Eén wordend met het onderwerp dat ze trachten weer te geven, begeven kunstenaars (en de kijkers?) zich in een wilde maar subtiele creatieve zone vol impressies en expressies.

Inscendente kunst is bedoeld om inzicht te geven in de oneindige rijkdom van de natuur en de wereld, en om de primaire blik van de kijker te veranderen.  Een kunstwerk kan ons anders doen kijken naar de wereld na het gezien te hebben, of zelfs onze bevatting van de realiteit wijzigen. David Hockney’s latere periodes zijn een goed voorbeeld hiervan, met zijn manier om bepaalde aspecten qua kleur en ruimtebeleving naar voor te brengen die aan de meeste mensen voorbij zouden gaan.
Het is hierbij essentieel dat de kunstenaar volhardt in het beter observeren en het bewust worden van de verbeeldingsprocessen, d.w.z. hoe beelden onbewust worden gevormd door lichaam en geest, een bewustwording die op zijn beurt nieuwe manieren van kijken/verbeelden kan bewerkstelligen, met andere resultaten op het canvas/papier/…

Inscendente kunst is meestal een combinatie van abstracte en figuratieve, meer fotografische elementen, het is een soort samengaan van abstractie en naturalisme, meer verwant met hoe we de wereld in levende lijve zien, hoe we ze zouden kunnen zien, en hoe we erin/ermee kunnen participeren. Het tracht menselijk verbeeldingspotentieel te ontsluiten.
Inscendente kunst probeert te bevragen wat “echt” of “realistisch” is, terwijl het losbreekt van alomtegenwoordige conventies van lineair perspectief en fotografie. (Dit is de reden waarom we de term ‘forografie‘ uitvonden, om het belang van ‘fororealisme’ duidelijk te maken.

Meer info in de veelgestelde vragen hieronder.

(c) David Hockney Foundation

“contexting” &“generatieve verbeelding” (Hoorne)
“shinjin datsuraku” (Eihei Dōgen)
“final participation” (Owen Barfield)
“proprioception of thought” (David Bohm)
“holoflux/holomovement” (David Bohm)
 “rheosoma” (Lee Nichol)
“attunement through the body” (Shigenori Nagatomo)
“eutierria” (Glenn A. Albrecht)

“(Inscendence is ) the impulse not to rise above the world (transcendence)
but to climb into it, seek its core.” (Thomas Berry)

123

Veelgestelde vragen

Nee, absoluut niet! Deze participatieve kwaliteit in de kunst bestaat al zeer lang.
Het is o.a. terug te vinden in Chinese en Japanse prentkunst en schilderijen, in bepaalde beeldverhalen (strips), in vroegere kunststromingen (impressionisme, post-impressionisme, kubisme, …) en gaat zeker al terug naar schilderingen en handstencils gemaakt door Neanderthalermensen z’on 40.000 jaar geleden(!).

(c) Franquin

Hokusai

Misschien. Het idee om inscendentie te benadrukken en de participatie van de kijker is om een kwaliteit te belichten die al millennia lang bestaat in menselijke kunst en expressie.

Op het eerste zicht zijn er veel overeenkomsten met Postimpressionisme (wat nooit echt een beweging was maar gewoon een label).
Echter, veel Postimpressionisen hadden een uitgesproken subjectieve benadering van hun onderwerpen. Inscendente kunst streeft ernaar om het subjectieve en het objectieve te inscenderen, d.w.z. ze integreren in een meer holistische benadering.

Ergens is dit een nieuwe inkleuring van Realisme/Naturalisme, met daarbij een expliciete breuk met fotografie.

Ongetwijfeld! Maar het werk gaat wel steeds meer in die richting.

Beweging is cruciaal.

Inscenderen is de meest fundamentele vorm van contexten aangezien het een somatopsychisch proces is waar mentale subjectiviteit en het lichaam-als-object wegvallen, om plaats te maken voor een soort lichamelijk handelen.
Simpeler gezegd: intuïtie, (voorheen) onbewuste processen nemen de perceptie over, en soms ook andere activiteiten.

Inscendente kunst is geen illustratie van een idee of een statische representatie maar probeert om een levende context weer te geven waarin men kan participeren (of niet).

Zeker niet! Maar het kan helpen om te begrijpen waar je naar zit te kijken, en om inscendente kwaliteiten te herkennen doorheen de kunstgeschiedenis.

Transcendente kunst neigt heel sterk naar utopische gedachten, en geeft veranderde bewustzijnsstaten weer, geidealizeerde beelden van hoe het “new age” eruit zou moeten zien. Over het algemeen is er meer afstand tussen de kijken en transcendent werk dan tussen de kijker en meer traditionele, naturalistische kunst. Inscendente kunst ligt dichter bij de wereld zoals we ze waarnemen.

terug naar Fundamenten